F-22 Raptor to lotnicza ikona – uosobienie supernowoczesnej, zoptymalizowanej do walki powietrznej konstrukcji, która nie ma sobie równych na całym świecie. Jednocześnie warto pamiętać, że to samolot projektowany w latach 80., którego seryjna produkcja rozpoczęła się jeszcze w XX wieku, a zakończono ją ponad dekadę temu. Czym jest F-22 Raptor i jakie są jego możliwości?
F-22 Raptor to amerykański myśliwiec przewagi powietrznej, zaliczany do maszyn 5. generacji. Został zaprojektowany wdziale Skunk Works koncernu Lockheed (obecnie Lockheed Martin) według założeń wypracowanych pod koniec zimnej wojny. Miał stanowić odpowiedź na możliwości, jakie sowieckiemu lotnictwu zapewniały nowe wówczas konstrukcje Su-27 iMiG-29.
Prototyp F-22 wzniósł się wpowietrze w1990 roku. Siedem lat później rozpoczęto produkcję seryjną, która zakończyła się wroku 2011. Wtym czasie wyprodukowano wsumie, łącznie zprototypami, 195 egzemplarzy.
F-22 to samolot zaprojektowany przede wszystkim do walki wpowietrzu. Maszyna może osiągać iutrzymywać prędkość supercruise, ajednocześnie jest bardzo zwrotna izdolna do osiągania wysokich kątów natarcia przy niskich prędkościach.
Zobacz także: Rozpoznasz te myśliwce ibombowce?
Wszystko to osiągnięto, zachowując wysoce rozwinięte cechy stealth (trudnowykrywalności), zarówno dotyczące widoczności na radarze, jak iwykrywania np. za pomocą termonamierników.
F-22 to maszyna dwusilnikowa,jednomiejscowa izbudowana zszerokim wykorzystaniem tytanu. Ma niemal 19 metrów długości, rozpiętość skrzydeł 13,5 metra, ajego masa startowa przekracza 36 ton. Raptor może rozpędzić się do prędkości Mach 2,25, wznieść na wysokość około 20 km, azasięg lotu sięga 2,9 tys. km.
Samolot może działać jako maszyna stealth –zuzbrojeniem umieszczonym wzamykanych, wewnątrzkadłubowych komorach –albo bez tych właściwości, zuzbrojeniem dodatkowo podwieszonym pod skrzydłami, co zwiększa echo radiolokacyjne samolotu.
Myśliwiec czy samolot wielozadaniowy?
Według pierwotnej, tworzonej jeszcze na początku lat 80. koncepcji, samolot, którym później okazał się F-22, miał zastąpić wsłużbie kilka typów amerykańskich maszyn bojowych.
Ostatecznie zrezygnowano ztej koncepcji, skupiając się wprojekcie na cechach kluczowych dla walki powietrznej. Wrezultacie –początkowo –powstała maszyna owąskiej specjalizacji. Odylematach dowództwa związanych zrolą Raptora dobitnie świadczą zawirowania wokół jego nazwy.
Prototypowy YF-22 stał się seryjnym F-22, ale przed przyjęciem Raptora do służby przez krótki czas stosowano nazwę F/A-22, sugerującą zdolności uderzeniowe. Ostatecznie przyjęto nazwę F-22, podkreślającą myśliwski charakter samolotu.
Mało znane pozostają prace nad jego morską wersją –jeszcze wlatach 80. pojawił się pomysł, aby przyszły Raptor stał się standardem także na pokładach amerykańskich lotniskowców. Stąd prace –zaniechane –nad bazującym na F-22 samolotem NAFT (Naval Advanced Tactical Fighter) iF/A-22X, czyli następcą uderzeniowego A-6 Intruder.
Na bazie powiększonego płatowca F-22 miał także powstać samolot bombowy FB-22. Wszystkie te prace zostały jednak zaniechane. Raptor wszedł do służby jako myśliwiec przewagi powietrznej, azczasem zyskał ograniczone zdolności wzakresie zwalczania celów naziemnych.
Przestarzały i supernowoczesny jednocześnie
F-22 uchodzi za ikonę lotnictwa: kwintesencję nowoczesności iprzewagi, jaką amerykańskiemu lotnictwo zapewnia rozwój techniczny. Obecnie jest to –prawdopodobnie –najbardziej zaawansowany samolot swojej klasy na świecie, mający wwalce powietrznej przewagę nad innymi konstrukcjami należącymi do 5. generacji.
O przewadze, jaką mają Amerykanie wdziedzinie techniki lotniczej, dobitnie świadczy fakt, że gdy w2012 roku oficjalnie kończono produkcję F-22, samolot ten nadal miał przewagę (i powinien utrzymać ją do lat 30.) nad maszynami, których produkcja –jak wprzypadku chińskiego J-20 –dopiero ruszała. Wpraktyce Stany Zjednoczone wprowadzając do służby F-22 wyprzedziły resztę świata ookoło 30 lat.
Jednocześnie warto podkreślić, że F-22, mimo prowadzonych modernizacji iswoich przewag, jest samolotem przestarzałym. Projektowano go wlatach 80., jego wyposażenie bazuje na rozwiązaniach zXX wieku, czego przykładem jest choćby zastosowanie –początkowo, bo wtrakcie produkcji stopniowo wdrażano nowsze, komercyjne modele –procesorów Intel i960.
Dlatego po zakończeniu produkcji samolotu wgrudniu 2011 roku nie zdecydowano, mimo takich pomysłów, ojej wznowieniu. Wpływał na to zarówno koszt odtworzenia linii produkcyjnej, jak również fakt, że –aby ponowne rozpoczęcie produkcji miało sens –Raptor musiałby zostać bardzo poważnie zmodernizowany.
Zamiast wznawiania produkcji postanowiono skupić się nad opracowaniem nowej, przyszłościowej konstrukcji –rolę F-22 wprzyszłości ma przejść samolot opracowany wramach programu NGAD.
Tymczasem Stany Zjednoczone rozpoczęły już stopniowe wycofywanie Raptorów. Pierwsze 32 maszyny –najstarsze, nie przeznaczone do działań bojowych egzemplarze wwariancie F-22A Block 30 –mają zostać wycofane już w2024 roku.
Rozwój poprzez oprogramowanie
F-22 korzysta zrewolucyjnego –jak na rok wdrożenia –rozwiązania onazwie Pave Pillar. Jego fundamentem jest rezygnacja ze stosowania poszczególnych systemów samolotu jako oddzielnych, działających samodzielnie modułów odpowiedzialnych np. za nawigację czy prowadzenie ognia.
Zamiast tego samolot ma pokładowe komputery, które przetwarzając dane zdostępnych sensorów odciążają pilota, nie absorbując jego uwagi niepotrzebnymi wdanej chwili informacjami.
Dzięki temu nie tylko eksploatacja, ale także modernizacja F-22 jest ułatwiona. Od strony sprzętowej polega np. na wymianie pojedynczych sensorów czy dołączaniu np. sprzętu odpowiedzialnego za szyfrowaną wymianę danych.
Kluczowy jest jednak ciągły rozwój oprogramowania pokładowego, które zwersji na wersję zwiększa możliwości samolotu. Np. wersja Block 0była zdolna jedynie do lotu, Block 1.1 do celowania ikorzystania zradiolokatora, Block 3(Block 30) wprowadziła pełną obsługę pocisków powietrze-powietrze, aBlock 3.1 możliwość zwalczania celów naziemnych.
Wdrażana obecnie wersja Block 3.2B zwiększa możliwości wzakresie stealth, rozszerza możliwości walki radioelektronicznej iintegruje zRaptorem nowe wzory uzbrojenia.
Łukasz Michalik, dziennikarz Wirtualnej Polski
