Klok leren kijken: hoe je als ouder kunt helpen (+ PDF) (2024)

“Het is vijf voor kwart voor twee.” Herken je dit soort uitspraken? Voor heel veel kinderen is klok leren kijken een lastig proces. Je ziet het geworstel met ‘voor’ en ‘over’ en welke wijzer wijst nu wat aan? En dan komt daar niet veel later ook de digitale tijd nog bij… Dit artikel laat zien hoe de opbouw is van klok leren kijken.

Klokkijken valt onder rekenen. Met behulp van de rekenmethode wordt klokkijken aangeleerd. Veel rekenmethoden gaan snel door deze leerstof. En terwijl de leerlingen de analoge klok nog niet goed (genoeg) beheersen, moet er toch al worden overgegaan op het leren van de digitale tijd.

Een handig hulpmiddel dat wij aanraden om te gebruiken bij sommen met klokkijken is de oefenklok (analoog en digitaal). Je maakt het voor je kind visueel en minder abstract door deze klok erbij te pakken.

Wees gerust: je kind is niet de enige die op dit onderdeel het tempo niet kan bijhouden. Heel veel kinderen hebben niet genoeg aan de tijd die school er aan kan besteden. Voor die kinderen is het dus fijn wanneer er ook thuis geoefend wordt.

Bekijk ook:

• Uitleg over de digitale klok
• Oefenklok analoog en digitaal
• Klokkijken groep 3
• Klokkijken groep 4
• Klokkijken groep 5
• Met een leerklok leren klokkijken

Werkbladen Klokkijken groep 4/5 downloaden (gratis)

Oefenen met klokkijken – hoe?

Hoe pak je het oefenen met klokkijken aan? Ga met behulp van onderstaand schema na wat je kind wel en nog niet beheerst. Start met oefenen bij de laagste groep waarvan je kind een onderdeel nog niet goed genoeg beheerst. Stel tijdens het oefenen regelmatig vragen over onderdelen die je kind al wel beheerst. Zo gun je je kind eensucceservaring.

Klok leren kijken – in welke volgorde leert je kind dit?

• Groep 1/2: Begrippen als voor/over, groot/klein, boven/beneden, enzovoort.
• Groep 1/2: Tijdsbesef: ochtend/middag/avond, dagen van de week, enzovoort.
• Groep 3 (M3): Heel uur en half uur. Getalbegrip (zie getallenlijn).
• Groep 3 (E3): Heel uur, half uur en kwartieren.
• Groep 4 (M4): Heel uur, half uur, kwartieren en vijf entien minuten voor en over.
• Groep 4 (E4): Hele klok (analoog), dus bijvoorbeeld acht over tien, enzovoort.
• Groep 5 (M5): Hele klok (analoog) + digitale uren, halve uren en kwartieren.
• Groep 5 (E5): Hele analoge klok + hele digitale klok.
• Groep 6 (M6/E6): Tijdsbesef gekoppeld aan leren plannen.
• Alle groepen krijgen redactiesommen (verhaaltjessommen) aangeboden met daarin tijd verwerkt die in relatie staat tot het leerjaar.

Klok leren kijken groep 1/2

Leerkrachten in groep 1/2 maken vaak gebruik van een planbord waarop in plaatjes staat aangegeven wat er voor die dag op het rooster staat. Het koppelen van activiteiten aan tijd stimuleert het tijdsbesef. Ook zullen veel kinderen thuis de klok vaak genoeg tegenkomen. Bijvoorbeeld op de magnetron of de oven, in de auto of op de mobiele telefoon.

Klokkijken oefenen in groep 1/2

Nadat je dit op een paar momenten hebt herhaald, kun je door middel van vragen stellen, checken of je kind het heeft onthouden en het jou kan vertellen. Je kunt ook de cijfers benoemen en aandacht hebben voor de volgorde van de cijfers. Welk cijfer komt ervoor en welk erna? Kinderen uit groep 2 die dit snel leren, kunnen verder oefenen en de uren en halve uren leren aflezen (zie klokkijken groep 3).

Een leuke activiteit voor kinderen van deze leeftijd is het dagelijks mogen bijwerken van het bord verderop in dit artikel. Spelenderwijs krijgen ze inzicht in de diverse aspecten van tijdsbesef. Niet alleen de tijd, maar ook de dagen van de week, de datum, de maanden van het jaar, de seizoenen (die voor gezinnen woonachtig in het buitenland misschien minder goed gebruikt kunnen worden) en weersomstandigheden van die dag (ook oudere kinderen kunnen van zo’n soort bord plezier hebben).

Hoe laat het ook is, meneer Wolf en kleineWolf hebben altijd honger! Wat kunnen ze eten waardoor ze geen honger meer hebben? Misschien ben jij wel een lekker hapje! Beleef maar veel plezier aan de vingerpop en leer klokkijken (samenvatting van Bol.com). Er zijn nog veel meer boeken over tijd te koop.

Klok leren kijken groep 3

Kinderen in groep 3 starten bij klokkijken met de hele uren.Dit is vaak een gemakkelijke opdracht en veel kinderen kunnen dit zonder al te veel problemen leren.

Al snel komen hier de halve uren bij. En dan begint het al lastiger te worden. Want daar waar je bij de hele uren eerst het cijfer zegt dat de kleine wijzer aanwijst (zes uur / elf uur), moet je bij de halve uren eerst zeggen dat de grote wijzer ‘half’ aanwijst. Daarna pas kijk je “waar de kleine wijzer naar toe wil”. Deze staat immers, heel onduidelijk, tussen twee cijfers in… De term ‘kwart’ wordt vaak snel geleerd, maar het verschil tussen ‘voor’ en ‘over’ is voor veel kinderen verwarrend en kunnen lange tijd door elkaar gehaald worden.

In deze video op ons YouTube-kanaal vertellen we je meer over leren klokkijken met hele uren.

Klokkijken oefenen in groep 3

De rekenmethode (zoals Pluspunt of Wereld in getallen) gaat ervan uit dat kinderen in januari (M3 niveau) de klok kunnen aflezen op het hele uur en het halve uur. Voorbereiding: vraag of je kind weet welke richting de wijzers opgaan. Verken samen welke afstand de grote en kleine wijzer in 1 uur afleggen.

Instructie:

1. “Als de grote wijzer op de twaalf staat, is het een heel uur.” (deze term/dit begrip komt
met digitaal leren klokkijken van pas)
2. “Kijk nu naar de kleine wijzer, die staat op de vier. Het is dus vier uur.”
3. “Als de grote wijzer op de zes staat, is het een half uur.”
4. “Kijk nu naar de kleine wijzer, die staat tussen de zeven en acht. Denk aan de richting
waarin de wijzers gaan… Waar wil de kleine wijzer naartoe? Naar de acht. Het is dus half acht.”

Voor juni (E3 niveau) kunnen kinderen ook de kwartieren juist aflezen.

Instructie:

1. “Je kijkt eerst naar de grote wijzer en dan naar de kleine wijzer.”
2. “Als de grote wijzer op de twaalf staat is het een heel uur.” (deze term / dit begrip komt
met digitaal leren klokkijken van pas)
3. “Kijk nu naar de grote wijzer, die gaat een stukje vooruit.” (zet de grote wijzer op de
drie)
4. “Kijk nu welk cijfer de kleine wijzer aanwijst, deze tijd heet: kwart over ….”
(dit herhaal je een paar keer met andere uren)

De volgende tijd bied je een oefenmoment later aan:
5. “Als de grote wijzer op de twaalf staat, is het een heel uur.” (deze term/dit begrip komt
met digitaal leren klokkijken van pas)
6. “Kijk nu naar de grote wijzer, die gaat een kwartier terug.” (zet de grote wijzer terug op
de negen)
7. “Kijk nu welk cijfer de kleine wijzer aanwijst, deze tijd heet: kwart voor ….” (dit herhaal
je een paar keer met andere uren)

Visualisatie

Visualisatie: Een klok of een plaatje van een klok kan een kind helpen om de termen uit het hoofd te leren (te automatiseren). Om het verschil tussen het hele uur en halve uren duidelijk te maken is het handig wanneer je (samen met je kind) de twaalf en de zes ieder een kleur geeft en boven de twaalf het woord ‘uur’ schrijft en onder de zes het woord ‘half’.

Geef je kind dit plaatje als je de kloktijden oefent met een speelgoedklok. Zo kan het terugvallen op deze visualisatie als hij het even niet meer weet. Zodra je kind toe is aan oefenen met de kwartieren, geef je de negen en drie ook een kleur en schrijf je er ‘kwart voor’ en ‘kwart over’ naast. Het is aan te raden om het oefenen met deze voorbeeldklokte combineren met het oefenen met een echte klok en echte tijdafspraken.

Deze klok kan een kind helpen om de termen uit het hoofd te leren (te automatiseren). Je begint bij “kwartier”.

Om het verschil tussen ‘kwart voor’ en ‘kwart over’ te ervaren, kun je samen met je kind een duplo-poppetje met de grote wijzer mee laten lopen… Zodra dit poppetje over de twaalf moet springen en de grote wijzer staat op drie, dan is het kwart over. Er zijn theorieën die ervan uitgaan dat leren het best gaat door erbij te bewegen. Je kunt je kind ook de klokin het groot aanbieden door de cijfers één tot en met twaalf groot, ieder op een A4-formaat papier te schrijven en deze cijfers in de vorm van de klok op de grond te leggen. Een stip in het midden en twee stokken die dienst kunnen doen als grote en kleine wijzer.

Zo kan je kind kloktijden neerleggen en ondertussen ervaren dat de wijzer OVER de twaalf gaat of er nog VOOR staat.

Oefening klokkijken voor groep 3

Download hier een oefening klokkijken groep 3:

Klok leren kijken groep 4

Bij rekenen in groep 4 leren kinderen ook de minuten van de klok aflezen. Dit kan natuurlijk alleen alsde basis bij rekenen in groep 3 goed gelegd is. De rekenmethode zal deze kennis in het begin van groep 4 herhalen. Thuis kun je het klokkijken weer oppakken door ook te herhalen wat in groep 3 geleerd is en vervolgens de minuten erbij te nemen. Minuten is een onderdeel waar even de tijd voor uitgetrokken mag worden.

Je kunt beginnen met uitleggen hoeveel minuten een uur heeft en uit hoeveel minuten eenhalf uur en een kwartier bestaan.

Klokkijken oefenen in groep 4

Na de herhaling van de uren, de halve uren en de kwartieren “storten” we ons op de minuten… De laatste hobbel die genomen mag worden voordat je tegen je kind kunt zeggen: “Je kent de hele analoge klok!”

Oefenstappen

• Begin met vijf over en tien over het hele uur. Je kunt het Playmobil-poppetje weer gebruiken (zie oefenen in groep 3) om duidelijk te maken dat de grote wijzer daarvoor OVER de twaalf heen heeft moeten springen.
• Leg uit hoe we aan vijf over en tien over komen door te vertellen dat elk ‘blokje’ tussen het ene en het volgende cijfer vijf minuten is.
• Vertel dat je altijd eerst naar de grote wijzer kijkt, die de minuten vertelt. Dan bepaal je hoe je dit noemt en DAN pas ga je naar de kleine wijzer, die het uur aanwijst.
• Wanneer je kind deze tijden gemakkelijk herkent en benoemt, kun je vijf voor en tien voor het hele uur erbij pakken. Blijf wel vijf en tien over oefenen.Als je een papieren voorbeeldklok hebt of een speelgoedklok gebruikt, kun je weer eengekleurde streep horizontaal door de klok zetten (van de negen naar de drie). Dit maaktduidelijk wanneer je ‘voor’ en ‘over’ het hele uur en het halve uur zegt.
• Bovenstaande stappen herhaal je nu, maar dan met het halve uur. Hierbij is het evenaanvoelen of je kind het makkelijkst leert door eerst even goed de halve uren teoefenen (dus zonder dat je de tijden rond het hele uur erbij neemt), of dat je alle eerdergeoefende tijden met regelmaat terugvraagt.

Soms is het voor kinderen nog duidelijker wanneer je bij twaalf en zeseen teken schrijft waaruit blijkt dat het vanaf dáár de minuten mag gaan tellen. Dit is ook handig voor de laatste stap van het leren klokkijken, namelijk de tijden dertien minuten voor, acht minuten over enzovoort.

Als de grote wijzer boven de horizontale streep is, moet je vanaf twaalf gaan tellen. Isde wijzer onder de streep, dan moet je bij zes gaan tellen.De klok hieronder laat dit duidelijk zien.

Oefening klokkijken voor groep 4

Download hier een oefening voor klokkijken groep 4:

Klok leren kijken groep 5

Direct bij de start met klokkijken in groep 5 wordt de (hele) analoge klok herhaald. Zo krijgt de leerkrachtvan groep 5 een overzicht van leerlingen die de hele analoge klok al dan (nog) nietbeheersen. De rekenmethode start in groep 5 al vroeg in het schooljaar met het aanbiedenvan de digitale tijd.

Digitale klok

Digitale klokken waarmee geoefend kan worden zijn niet zo makkelijk te vinden. Onze onderwijsexperts hebben de volgende klok voor je uitgekozen:

Tja, waar begin je bij je uitleg over de digitale klok?

Voor kinderen is het doel van het leren van de digitale tijd een stuk duidelijker wanneer jeuitlegt waarom het zo handig is dat we digitale tijd hebben. Dat kun je doen aan de hand het de volgende verhaaltje (of een ander zelfbedacht verhaal):

Er was eens een gezin dat met vakantie naar Spanje wilde. Ze zouden met het vliegtuiggaan. Vader had al tickets gekocht bij een reisbureau, want internet bestond nog niet.Op de tickets stond dat zij om 8.00 uur zouden vliegen.Vroeg in de ochtend stonden ze op Schiphol voor de incheckbalie. Toen ze wilden inchecken,was de grondstewardess heel verbaasd dat ze zo vroeg waren…Wat bleek?? Het vliegtuig zou pas om 8.00 uur in de avond vertrekken! Niet alleen voor ditgezin maar voor heel veel mensen was het verwarrend om twee dezelfde tijden in één dag tehebben. Toen hebben ze digitale tijd bedacht. De digitale tijd geeft voor 8.00 uur in de ochtend 08:00 aan en voor 8.00 uur in de avond 20:00, dat is 8 + 12 = 20.

Je kunt natuurlijk ook de ontwikkeling van digitale tijd op internet opzoeken en dat vertellen.

Je legt uit dat digitale tijd uit twee getallen bestaat. Een getal voor de dubbele punt en een getal nade dubbele punt. Het eerste getal vertelt ons het uur, het tweede getal vertelt ons het aantalminuten.Daarbij is het belangrijk dat je vertelt dat een uur 60 minuten heeft, een half uur 30 minutenheeft en een kwartier uit 15 minuten bestaat. Deze kennis uit groep 4 heeft je kind nodig om te kunnen vertellen hoe laat het is.

De digitale tijd zegt de tijd alleen in uren en in minuten!!Dus pas wanneer er 59 minuten voorbij zijn, zal de digitale klok naar het volgende uurverspringen en de minuten weer bij ..:00 beginnen.De tijd 08:10 zegt ons dat het 8 uur is en dat er 10 minuten voorbij zijn.

Laat de volgende afbeelding zien:

Vertel dat een dag (+nacht) 24 uur heeft en ook wel een etmaal genoemd wordt.Die 24 uur kun je verdelen in 4 dagdelen: nacht, ochtend, middag en avond.

De dagdelenkunnen ingekleurd worden, ieder een eigen kleur. Die kleur laat je ook terugkomen achter dewoorden: nacht, ochtend, middag en avond.

Vertel ook dat elk dagdeel 6 uur heeft (want 6 x 4 = 24) Om het een en ander nog duidelijker te maken, kun je vertellen dat, stel dat de tijdlijn eendraad was, je dat draadje twee keer rond de klok kunt winden. Dan pas zijn er 24 uurvoorbij. Daarmee visualiseer je dat één keer de digitale tijdlijn, twee keer de klok rond is.

Van digitaal naar analoog en andersom

De vaardigheid om digitale tijd om te zetten in analoge tijd of andersom is voor veel kindereneen lastig traject!Oefenen doe je door regelmatig opdrachten te geven waarbij je kind de analoge tijd om magzetten in de twee verschillende digitale tijden die bij de tijd van de analoge klok horen.

Deze opdracht kun je ook omkeren. Je kind mag dan de digitale tijd in analoge tijd zetten.Dit soort oefeningen kun je afwisselend op papier of met een (speelgoed)klok maken.

Kinderen die een goed beeld hebben van deze vier dagdelen, hebben een voorsprong bij hetinzicht krijgen in de digitale tijd. Kinderen die snappen dat je vanaf nacht en ochtend, twaalf uur erbij mag tellen om de juiste digitale tijd in de middag en avond te vinden, kunnen snellerhun opdrachten in de klas maken.

Bovenstaande afbeelding laat zien hoe de digitale minuten corresponderen met analoge tijd.

Deze afbeelding laat op een andere manier zien hoe de digitale tijd is opgebouwd.

Onderstaande zelfgemaakte kloklaat weer op een andere manier zien hoe de analoge tijdcorrespondeert met de digitale tijd. Om de middag en avond in digitale tijd uit te rekenen doeje het uur + 12 (uren) en dan heb je de digitale tijd (4 + 12 = 16:00).

In deze video vertellen we meer over het omzetten van de analoge tijd naar de digitale tijd. Gebruik de oefenklok om hiermee te oefenen.

Werkblad klokkijken voor groep 5

Download hier werkbladen voor klokkijken groep 5:

Klok leren kijken groep 6

Bij rekenen in groep 6 worden alle tijden aangeboden en zal je kind er, evenals in de voorgaandeleerjaren, sommen over moeten maken. Vaak zijn deze verwerkt in verhaaltjessommen.Op school worden deze sommen ook redactiesommen genoemd.Kinderen van deze leeftijd vinden het vaak leuk om meer te weten te komen over klokken entijd. Er is veel over te vertellen. Bijvoorbeeld: is het op de hele wereld even laat? Of: hoe werkt eenzonnewijzer?

Tijdsbesef in groep 6 en leren plannen

Kunnen klokkijken is nog niet hetzelfde als tijdsbesef hebben. Voor veel kinderen (envolwassenen 😉 ) is inschatten hoelang iets duurt erg moeilijk.Bijvoorbeeld: je hebt over een half uur ergens afgesproken. Voor veel mensen is het lastigom goed in te schatten of je nog iets kunt doen in de tijd die je hebt, voordat je weg wilt. Duswat je in die tijd kunt doen om toch op tijd te kunnen vertrekken…Inschatten hoeveel tijd het kost om een geplande activiteit af te kunnen ronden is een van delastigste vaardigheden om te leren.

Waarom is dit toch heel belangrijk om te oefenen?Deze vaardigheid heet plannen, en ‘kunnen plannen’ heb je hard nodig als je op demiddelbare school zit.Je kunt beginnen met het oefenen van tijdsbesef door vragen te stellen als:

• Je wilt zo naar de voetbaltraining, hoelang doe je er over om daar te komen?
• Hoeveel tijd heb je nodig om je spullen bij elkaar te zoeken?
• Hoe laat wil je vertrekken om op tijd bij de training te komen?
• Wat wil je nog doen in de resterende tijd en is dat realistisch?

Verbeter je kind niet (te veel) bij het maken van zo’n planning. Hier geldt: de ervaringzorgtervoor dat kinderen een beter inzicht krijgen in tijdsbesef en steeds beter leren plannen.Terwijl je kind over bovenstaande vragen nadenkt, bereidt het zich tegelijkertijd voor op‘rekenen met tijd’. En dit is weer een onderdeel in de Cito-rekentoets. Kinderen die thuis veelover tijd praten en na (moeten) denken, oefenen eigenlijk ook de verhaaltjessommen in deCito-toets. Deze toetsvragen zitten namelijk verpakt in een realistisch verhaaltje. Kinderen met dyslexie en kinderen die in beelden denken, hebben vaak meer tijd nodig omeen goed tijdsbesef te ontwikkelen.

Werkblad klokkijken groep 6 (PDF) met verhaaltjessommen

Klokkijken spelletjes (alle leeftijden)

Digitale spelletjes waarmee je het klokkijken kunt oefenen, kun je onder andere vinden ophttp://www.leermiddelenportaal.nl.
Andere spelletjes:

• “Klik klak klok” van Quiz it! Is een leuk spel met 50klokraadsels.
• Puzzels van de klok, daarmee kunnen kinderen vanafgroep 1 spelen en leren.
• Een klok kaartspel, twee spellen in één.
• Een zelfgemaakte klok.

Download gratis oefenbladen voor rekenen!